‘Als je Heerenveen zegt, zeg je ook vrouwenvoetbal’,
volgens Vivianne Miedema, een van de grootste speelsters die de club heeft voortgebracht. ‘In heel Friesland is daar veel draagvlak voor, ook binnen de club.’ Niet voor niets is sc Heerenveen deelnemer van het eerste uur aan de Eredivisie voor vrouwenteams, en daarin ondanks een roerige geschiedenis altijd overeind gebleven.
Miedema, topspits van Arsenal en topscorer aller tijden van het Nederlands Elftal, deelt bij Heerenveen een verleden met grote namen als Lieke Martens, Sherida Spitse en Shanice van de Sanden. ‘Dat is geen toeval’, stelt ze. ‘Heerenveen is altijd de club geweest voor talent om zichzelf te ontwikkelen en door te breken. Veel meiden hebben daar gebruik van gemaakt.’ De Hoogeveense heeft in 2011 als veelbelovend talent de Eredivisiepioniers voor het uitkiezen: PEC Zwolle, FC Twente en sc Heerenveen. Niet alleen vanwege de goede naam en ‘heel grote kans op speeltijd’ kiest ze voor die laatste club, ook uit praktische overwegingen: broer Lars Miedema speelt er in de jeugdopleiding, dus kunnen ze samen met een busje op en neer. ‘Het was een gokje, maar het is perfect uitgepakt. Het is eigenlijk automatisch gegaan, en héél snel.’
Miedema is nog maar net 15 jaar oud als ze in de tweede competitiewedstrijd van het seizoen, tegen PEC Zwolle, scoort bij haar debuut. Dat levert haar direct een basisplaats op en al snel ook status. Als vanzelfsprekend wordt de tactiek vanaf dat moment afgestemd op de soepel scorende spits, die Heerenveen voor het eerst een sportieve rol van betekenis laat spelen. ‘De jongste debutant in de Eredivisie zal ik waarschijnlijk altijd blijven’, klinkt het lachend. ‘Tegenwoordig moet je daar minimaal 16 jaar voor zijn.’ Met trots en enige vertedering in haar stem kijkt ze terug op die begintijd, gevoelsmatig al een heel voetballeven geleden. ‘Het is best bijzonder als je 15 jaar bent, terwijl veel teamgenoten en tegenstanders dubbel zo oud zijn. Op de havo zat ik met meisjes in de klas, maar ik voetbalde met en tegen volwassen vrouwen. Dat vraagt wat van je. Daardoor ben ik zelf ook snel volwassen geworden. Op dat moment stond ik daar trouwens niet zo bij stil. Ik wilde gewoon graag voetballen.’
Herinneringen
Dat de Eredivisie na haar eerste seizoen bij sc Heerenveen voor drie jaar wordt ingeruild voor een Belgisch-Nederlandse competitie, beschouwt Miedema op die leeftijd als een mooi avontuur. ‘Gaaf om met die meiden onderweg te zijn, andere tegenstanders te hebben. Eerst in de ochtend naar school, dan snel omkleden, bijslapen in de bus en spelletjes doen onderweg. Heel anders dan de luxe die ik nu heb bij Arsenal, maar het heeft me alleen maar verder geholpen. Het zijn herinneringen die me altijd bijblijven.’
‘Af en toe moet ik mezelf hier in Londen in de arm knijpen. Alles is top geregeld. En ik weet dan waar ik vandaan kom: bij Heerenveen, waar ik drie heel mooie seizoenen heb gehad. Mijn eerste stappen in het betaald voetbal. Van één keer trainen per week naar vijf keer. Niet alleen als speelster maakte ik een belangrijke ontwikkeling door, ook als persoon, als puber. Met trainster Jessica Torny had ik een heel goede band, van haar heb ik veel geleerd. Vooral in mijn laatste seizoen, met 42 doelpunten, speelde ik heel goed. Ik heb daarom altijd gezegd: ik zal in Nederland nooit voor een andere club voetballen, tenzij Feyenoord een vrouwenteam opricht.’
Schaduwkant
Uit zichzelf zal de spits niet beginnen over de schaduwkant van haar Friese periode, alsof ze het zonde vindt om de dierbare herinneringen daarmee te vermengen. Na haar eerste seizoen in Heerenveen moeten Miedema en haar teamgenoten in een sms’je van hun teammanager lezen dat de directie heeft besloten te stoppen met het vrouwenteam. Een zakelijke overweging: de club moet er elk jaar twee ton op toeleggen. Dat wordt steeds problematischer door de terugval aan de mannenkant. Vrouwenvoetbal bestaat in Heerenveen op amateurbasis al sinds de jaren zeventig. Bij de inschrijving voor het eerste Eredivisieseizoen in 2007 maakt voorzitter Koos Formsma van sc Heerenveen duidelijk hoe op profgebied de verhoudingen liggen. ‘Er zullen geen centjes van de mannen worden gebruikt om de damesafdeling te financieren’, benadrukte hij in de Leeuwarder Courant. Eigen inkomsten heeft het vrouwenteam niet of nauwelijks, op wat sponsorbijdragen na, waardoor het vrijwel elk seizoen in de financiële problemen komt.
‘Dat het toch steeds weer blijft bestaan, toont aan hoe groot het draagvlak is’, zegt onderneemster Froukje Hofma, die een aantal jaren de kartrekker is geweest. ‘Er zijn altijd weer mensen die opstaan, die voor de vrouwen gaan staan, omdat ze het maatschappelijk belangrijk vinden. Man, vrouw, dat moet er niet toe doen. Als je topsport wilt bedrijven, moet je daar niet in worden belemmerd.’
Uitstel van executie
Op het moment dat zijn dochter te horen krijgt dat zelfs dat er in Heerenveen niet meer inzit, weigert vader René Miedema zich daarbij neer te leggen. Met de ouders van speelsters Marieke de Boer en Jessica Jurg komt hij in actie om de benodigde 50.000 euro bij elkaar te krijgen. Dat lukt, maar het is slechts uitstel van executie. Aan het einde van het daaropvolgende seizoen komt er opnieuw slecht nieuws uit de directiekamer. Wederom kan het einde van het vrouwenteam worden voorkomen, ditmaal door het onder te brengen in een aparte stichting, onder leiding van advocaat en Heerenveen-supporter Wim Anker. Hij spreekt als voorzitter de ijdele hoop uit dat het een tijdelijke oplossing is, en het team snel weer onderdeel kan worden van de club. Hoewel het aan haar indrukwekkende doelpuntengemiddelde bepaald niet is af te zien, ontgaan de perikelen Miedema allerminst. ‘Op een gegeven moment was ik er zo klaar mee, al dat gedoe, dat ik dacht: ik wil naar een andere club, niet steeds dat gezeur. Die gedachte drukte ik dan weg. Dan zei ik tegen mijn vader: ik wil er niets van meekrijgen, me alleen focussen op het voetbal.’ Dat lukt individueel en als collectief wonderwel, tot op zekere hoogte. ‘Het doet wel wat met een team. Je krijgt meiden die denken: ik moet naar een andere club, met de zekerheid om het hele seizoen uitbetaald te krijgen. Natuurlijk geeft dat irritaties in de kleedkamer, maar als groep zijn wij daar altijd goed mee omgegaan, met onze trainster Jessica als belangrijke factor.’
Wankel talentenpodium
Na haar toptransfer naar Bayern München volgt Miedema de verrichtingen van haar oude teamgenoten zoveel mogelijk via rechtstreekse wedstrijdbeelden op internet. Ze ziet van afstand dat Heerenveen een mooi, maar wankel talentenpodium blijft. ‘Dat is jammer’, vindt ze. ‘Een club die een vrouwenteam wil, moet daar ook vol voor gaan. Het is niet eerlijk om die meiden elk jaar in onzekerheid te laten zitten.’ De instabiliteit is niet verwonderlijk, stelt Froukje Hofma, tussen 2017 en 2019 voorzitter van de nog altijd los staande stichting. Zij ervaart in die periode dat de binding tussen de profclub en het vrouwenteam nergens zo ‘fragiel’ is als in Heerenveen. ‘Wij speelden in hetzelfde shirt, maar dat was het dan ook wel zo’n beetje. Per seizoen kregen we 50.000 euro van de club, en eenzelfde bedrag van de KNVB, daar moesten we dan zelf sponsors bij zoeken.’
Daardoor voelt het telkens als een onmogelijke opgave om de begroting rond te krijgen. ‘Ga maar na: voor het inhuren van de staf – hoofdtrainer, assistent, keeperstrainer, fysiotherapeut – ben je per seizoen 100.000 euro verder. Dan moet je nog velden huren, kleding kopen, de hele santenkraam. Wil je niet elk jaar in de problemen komen en ’s nachts nog een beetje rustig slapen, dan heb je per seizoen tussen de vier en vijf ton nodig.
Redding
Zo kan het gebeuren dat in 2019 wederom onheilspellende nieuwsberichten verschijnen over het naderende einde. Ditmaal besluit de stichting zelf om financiële redenen de stekker eruit te trekken. Een van de oudste Eredivisieteams blijkt evenwel over nog een leven te beschikken. Drie partijen brengen redding door geld te steken in een nieuwe stichting: sc Heerenveen draagt 100.000 euro bij, de KNVB 50.000 euro en de gemeente verstrekt een lening van 150.000 euro. Dat brengt zichtbare, positieve veranderingen met zich mee: het vrouwenteam kan als eerste in Nederland beschikken over een eigen spelersbus en krijgt voor drie seizoenen een loge in het Abe Lenstra stadion, om bij de mannenwedstrijden eigen sponsors te ontvangen. ‘Die willen we meteen voor drie jaar aan ons binden’, zegt Jessica Roosenburg, voorzitter van de nieuwe stichting. ‘Het liefst partners die behalve geld ook denkkracht meebrengen. Ik ben heel blij met elke euro, maar zeker ook met partijen die een groot netwerk hebben.’ Die expertise komt volgens haar goed van pas om voor de noodzakelijke stabiliteit, structuur en professionalisering te zorgen. Voor het eerst in de historie van het vrouwenteam heeft de stichting speelsters tegen het minimumloon onder contract zetten en dat bij de KNVB laten registreren. ‘Dan kunnen we met vergoedingen gaan werken’, verklaart Roosenburg. ‘Het is zonde als die meiden voor niets de deur uitgaan, terwijl wij hebben geïnvesteerd in hun opleiding. Op die manier willen we op de lange termijn voor een andere geldstroom zorgen.’
Zij weet uit de verhalen van haar opa dat grote veranderingen in het voetbal doorgaans tijd kosten. André Roosenburg maakt in 1949 een eervolle transfer naar Fiorentina, in plaats van Abe Lenstra, en wordt daarop geschorst als international, want Nederlandse voetballers mogen zich in die tijd nog niet laten betalen. ‘Dit voorbeeld haal ik graag aan om duidelijk te maken dat vrouwenvoetbal veel minder ver is dan mannenvoetbal’, zegt zijn kleindochter ruim zestig jaar later. ‘Een reden om niet vanuit een Calimero-rol praten, maar juist kansen te zien:
wij zijn een jongere sport en hebben nog heel wat stappen te maken.’
Om te beginnen wil zij voor zoveel mogelijk gelijke omstandigheden zorgen tussen voetballende jongens en meisjes, en mannen en vrouwen, in het noorden van het land. ‘Niet direct wat geld betreft, wel in de mogelijkheden die er voor meiden zijn, de faciliteiten, de manier waarop zij als topsporter worden behandeld. In samenwerking met sc Heerenveen, CTO, Sportstad en andere mooie partijen die we hier hebben, is op dat gebied veel mogelijk.’ Om het eerste elftal steeds van nieuwe talenten te kunnen voorzien, breidt de stichting het aantal meisjesteams uit. Die herbergen flink wat jeugdinternationals. ‘We hebben een mooie lijst met talenten’, zegt Roosenburg. ‘Het is prachtig om ze te zien spelen, die meiden zijn zo stoer en spontaan. Die positieve uitstraling is onze strategie – dat trekt sponsors en supporters aan, kijk naar het succes van het grote Oranje. Doordat het Nederlandse vrouwenvoetbal groeit en bloeit, hebben wij de aaibaarheidsfactor aan onze kont hangen.’
‘Broos’
‘De samenwerking met sc Heerenveen krijgt gelukkig steeds meer vorm, zowel bestuurlijk als operationeel, want volgens haar blijft het ‘broos’, zolang veel blijft draaien op vrijwilligers en het vrouwenteam los staat van de club. Een hereniging is ook als wens uitgesproken door de gemeenteraad bij het verstrekken van de lening. Wij volgen twee sporen: weer onderdeel worden van sc Heerenveen en zelf de stichting uitbouwen. Als we gaan zitten wachten, redden we het niet. En als het goed gaat met ons dan is één worden ook gemakkelijker, zo simpel is het ook.’
Als gevierde spits van Arsenal constateert Miedema enigszins eufemistisch dat de Eredivisie ‘niet gigantisch is doorgegroeid’ sinds haar vertrek. ‘De competities in omringende landen wel. Maar als een aantal clubs er vol voor gaat, met het enthousiasme dat er in Nederland is, moet het goed komen.
Ik hoop dat Heerenveen daarin de voorloper zal zijn die het altijd geweest is in het vrouwenvoetbal.’
Uit 100 jaar sc Heerenveen met dank aan Hielke Biemond en Kick uitgevers.
Bestel hier het jubileumboek van 100 jaar SC Heerenveen.